Như trường hợp của N.Đ.T, sinh viên năm thứ nhất ở một trường Cao Đẳng trên địa bàn TP.HCM cho biết: "Ban đầu họ (đối tượng đa cấp - PV) tiếp cận đến em thông qua việc em tìm kiếm việc làm thêm, sau đó họ giới thiệu em với các "sếp", những người thành Thôi Miên Nhìn Từ Góc Độ Tâm Lý Học giá cực tốt, hoàn tiền 111% nếu hàng giả, nhiều mã giảm giá hôm nay, freeship, giao nhanh 2h. phương pháp trị liệu tâm lý có thể làm thay đổi hoặc kiểm soát trạng thái tinh thần của người bệnh, được quan tâm ngày càng rộng rãi và Tâm lý người Việt Nam nhìn từ nhiều góc độ. [Ho Chi Minh City] : Nhà xuất bản Thành phố Hồ Chí Minh, 2000 (DLC) 2001306235 (OCoLC)46876004: Material Type: Conference publication, Document, Government publication, National government publication, Internet resource: Document Type: Internet Resource, Computer File Người Việt Nam Bộ từ góc nhìn tôn giáo - THÁNH ĐỊA VIỆT NAM HỌC Người Việt Nam Bộ, ngoài sự thống nhất với các vùng miền trong cả nước, còn có những nét riêng, một tính cách văn hóa bởi sự ứng xử và thích nghi với vùng đất, không gian sinh tồn mà họ đã lựa chọn, kiếm tìm từ hơn ba thế kỷ qua. Một số giải pháp phòng, chống bạo lực giới trong gia đình Việt Nam hiện nay 2.3.1. Đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục và xây dựng gia đình văn hoá. 2.2.2. Nâng cao vai trò của các tổ chức Đảng, chính quyền, đoàn thể và các trung tâm tư vấn về phòng, chống bạo lực giới Thực chất của Hồ Xuân Hương - hoài niệm phồn thực là đi tìm sự ẩn giấu đằng sau cái vỏ ngôn từ thi ca độc đáo chính là tín ngưỡng phồn thực của người Việt và cũng là "mẫu số chung" của văn hóa nhân loại. Đó là ước muốn về sự phồn thực, phồn sinh, sinh sôi nảy của nở vạn vật, không ngoài mục đích duy trì nòi giống và đảm bảo đời sống no đủ. vfgs. Khi một người bạn của tôi tâm sự với bố mẹ rằng anh ấy đang bị trầm cảm, họ cho rằng anh bị vậy là do “không chịu ra ngoài nhiều”. Đối với họ, trầm cảm dường như là một thứ gì đó do bản thân người bệnh tự gây ra và cũng có thể tự vượt qua được, miễn là người bệnh đừng quá yếu đuối và nhạy suy nghĩ như trên về bệnh tâm lý không phải là hiếm gặp. Cho đến những năm gần đây, sức khỏe tâm lý vẫn là một chủ đề khó nói và chứa đựng nhiều thành kiến tại Việt Nam. Điều này càng gây khó khăn hơn cho người bệnh trong việc giãi bày và tìm kiếm sự trợ giúp khi cần khỏe tâm thần quan trọng là thế, nhưng tại sao nó lại không được coi trọng tại Việt Nam? Dưới đây là 3 nguyên nhân chính cho vấn đề Văn hóa cộng đồngKhác với các nước phương Tây, Việt Nam có một lối sống cộng đồng đặc trưng lợi ích của tập thể gia đình, họ hàng, xã hội… luôn được ưu tiên hàng đầu. Điều này không hẳn là có hại, vì nó giúp ích cho sự phát triển và lợi ích chung của một tập nhiên, lối sống ấy cũng khiến cho các nhu cầu cá nhân bị xem nhẹ và bỏ qua. Với những người mắc bệnh tâm lý, lối sống cộng đồng càng khiến cho họ khó nói lên khó khăn của mình, vì lo ngại rằng sẽ bị cho là ích kỷ, chỉ biết nghĩ đến bản ra, lối sống này cũng khiến cho người ta quan tâm quá mức tới những gì người khác nghĩ về mình. Đôi khi, những gia đình có thành viên bị mắc các chứng rối loạn tâm lý không đưa họ đi thăm khám kịp thời, chỉ vì lo ngại hàng xóm và bạn bè sẽ biết gia đình có người “mắc bệnh tâm thần”. Với lối sống cộng đồng luôn ưu tiên lợi ích tập thể, những người mắc bệnh tâm lý càng khó nói lên khó khăn của báo cáo của UNICEF có đề cập “Nói đến tâm thần là người ta cũng thường có ý mỉa mai, khinh ghét hoặc là muốn chối bỏ. Gia đình nào có người bệnh tâm thần cũng cảm thấy bị ám ảnh chuyện đó. Nếu bị bệnh nào khác người ta có thể chia sẻ với người ngoài như tôi bị đau bao tử, còn bị trầm cảm lo âu, tâm thần là giấu. Có khi đi khám bệnh nhưng cũng giấu người này người kia”.Chúng ta không nhất thiết phải chối bỏ lối sống cộng đồng, vì đây đã trở thành một nét văn hóa riêng của người Việt nói riêng và châu Á nói chung. Tuy nhiên, chúng ta nên tạo điều kiện để mỗi cá nhân có thể bày tỏ suy nghĩ, mong muốn của riêng mình nhiều được, bạn hãy cố gắng lắng nghe một cách không phán xét những người mắc bệnh tâm lý, động viên họ có thể nói ra những khó khăn của mình. Vì suy cho cùng, chỉ khi những nhu cầu cá nhân được đáp ứng thì mọi người mới có thể yên tâm đóng góp và cống hiến cho xã Cách dạy con “thương cho roi cho vọt”Hẳn là người Việt nào cũng đã từng nghe đến câu “thương cho roi cho vọt, ghét cho ngọt cho bùi”. Câu thành ngữ này đại diện cho một hệ tư tưởng giáo dục điển hình tại Việt Nam việc đánh mắng con cái là bình thường thậm chí cần thiết. Ngược lại, khen ngợi và đối xử nhẹ nhàng với trẻ nhỏ được xem là nuông chiều và là một phương pháp giáo dục kém hiệu này khiến cho con cái luôn gặp khó khăn trong việc thổ lộ những tâm tư, suy nghĩ của bản thân với cha mẹ. Đặc biệt là đối với những người mắc các chứng rối loạn tâm lý, vì họ là đối tượng cần nhiều sự thấu hiểu và hỗ trợ về mặt cảm xúc từ người thân. Tư tưởng giáo dục “thương cho roi cho vọt” khiến con trẻ e ngại việc thổ lộ tâm tư, suy nghĩ của bản thân với cha nhiên, đây cũng không hẳn là lỗi của ba mẹ. Tư tưởng trên đã khắc sâu vào lối sống người Việt, khiến cho việc thay đổi không thể diễn ra một sớm một chiều. Vì vậy, nếu là một người mắc các rối loạn tâm lý, bạn có thể sử dụng cách “mưa dầm thấm lâu” để khiến ba mẹ dần hiểu hơn về tình trạng của ngày, bạn có thể đề cập một chút những kiến thức về sức khỏe tâm lý cho họ. Bạn cũng có thể nhờ đến sự giúp đỡ từ bạn bè hoặc bất kỳ người thân nào đã hiểu và ủng hộ bạn. Ngoài ra, việc tìm kiếm sự trợ giúp từ bác sĩ tâm lý cũng là một cách tốt. Các chuyên gia tâm lý sẽ có chuyên môn và nghiệp vụ riêng, giúp bạn và gia đình dễ dàng mở lòng với nhau Sức khỏe tâm thần vẫn còn là một lĩnh vực mớiSo với các ngành khác, tâm lý học vẫn là một ngành khoa học còn non trẻ. Đa số các nghiên cứu đột phá trong ngành mới chỉ được thực hiện trong vòng 150 năm trở lại đây. Tại Việt Nam, tâm lý và tâm thần học cũng là một lĩnh vực còn mới và chưa được biết đến rộng rãi. Ngành tâm thần học ở nước ta cũng được cho là chưa đáp ứng được nhu cầu về mặt nhân lực và cơ sở hạ tầng trong việc điều trị các bệnh tâm vậy, đa số người dân Việt Nam vẫn còn biết rất ít các thông tin về tâm lý và tâm thần học. Từ đó, họ dễ dàng có những thành kiến về những người mắc bệnh tâm lý, cho rằng họ đều là “người điên”. Ngành tâm thần học của Việt Nam vẫn còn non trẻ, chưa đáp ứng đủ nhu cầu về mặt nhân lực và cơ sở hạ tầng. Đa số người dân Việt Nam vẫn còn biết rất ít các thông tin về tâm lý và tâm thần thực tế, tương tự như những căn bệnh về thể chất, các rối loạn tâm thần rất đa dạng. Không phải ai mắc bệnh tâm thần đều là “người điên” hay có xu hướng bạo lực. Chỉ khoảng 3-5% số vụ bạo lực là có liên quan đến những người mắc bệnh tâm lý nghiêm khi đó, họ lại có khả năng trở thành nạn nhân của các vụ bạo lực cao gấp 10 lần so với thông thường. Những người có vấn đề về tâm lý cũng được cho là có thái độ tốt, năng suất và quãng thời gian làm việc tại công ty bằng hoặc cao hơn so với những nhân viên với sự phát triển của đất nước, ngành tâm lý – tâm thần học tại Việt Nam chắc chắn sẽ ngày càng được cải thiện và nâng cao. Trong lúc đó, mỗi bản thân chúng ta có thể tự trang bị thêm những kiến thức đúng đắn về sức khỏe tâm thần. Điều này không chỉ giúp ích cho việc thấu những người mắc bệnh tâm lý hơn, mà còn hỗ trợ bản thân trong việc phòng ngừa các vấn đề về sức khỏe tâm lý thông viết được thực hiện bởi Sơn ảnh được thực hiện bởi Trà thêm[Bài viết] Rối loạn lưỡng cực không chỉ là vui buồn thất thường![Bài viết] Trầm cảm theo mùa là gì? Vì sao thời tiết khiến cảm xúc rối loạn? Danh mục Khoa học xã hội ... Thơng yêu con ngờiXuất phát từ nguyên lý của chủ nghĩa Mác - LêNin, đặc biệt từ thực tiễnđấu tranh của các dân tộc, Hồ Chí Minh cho rằng, trên đời này có nhiều ngời, nhiều công việc, nhng có thể ... luôn quan tâm đến vấn đề đạo đức và giáo dục đạo đứccách mạng cho cán bộ, đảng viên. Một trong những bài giảng đầu tiên cho cholớp thanh niên tri thức yêu nớc đầu tiên của Việt Nam từ những ... dỡng đạo đức phải đợc thực hiện trong mọi hoạt động thực tiễn, trongđời t cũng nh đời công, trong mối quan hệ từ hẹp đến rộng, từ nhỏ đến lớn, từ quan hệ bạn bè, đồng chí, anh em, đến quan hệ... 17 5,385 18 TRUYỀN THÔNG Xà HỘI VỚI NGƯỜI TRẺ VÀ GIA ĐÌNH TRẺ NHỮNG HỆ LỤY NHÌN TỪ GÓC ĐỘ TÂM LÝ HỌCLm. Giuse Têrêsa Trần Anh ThụWHĐ – Không thể phủ nhận, kể từ khi những phương tiện truyền thông phát triển cùng với cuộc cách mạng Internet, đời sống xã hội đã có những thay đổi thật rõ nét theo chiều hướng tích cực và phát triển. Những khái niệm mới về truyền thông cũng bắt đầu xuất hiện cùng với sự phát triển này. Nói khác hơn, truyền thông đã bắt đầu một cuộc chuyển tiếp từ truyền thống sang những cách thức hiện đại. Sự chuyển tiếp này là sự phát triển. Tuy thế, nó cũng để lại không ít những hệ lụy. Từ góc nhìn của tâm lý học, bài viết này xin được góp một góc nhìn về một số hệ lụy của nó trên những người trẻ và các gia đình trẻ thời đại Một số khái Truyền thôngTừ ngữ “truyền thông” communication bắt nguồn từ gốc tiếng Latinh “communicare” với ý nghĩa là chia sẻ, truyền tải, truyền đạt. Truyền thông, vì thế, được định nghĩa như quá trình chia sẻ, truyền tải dữ liệu, thông tin, ý tưởng, ý nghĩ, ý kiến hoặc tri thức... từ một người hoặc nhóm người đến một người hoặc nhóm người khác. Qua quá trình tương tác qua lại này, hai bên sẽ hiểu biết nhau hơn, hoặc thay đổi nhận thức, thái độ và hành trình truyền thông bao gồm các yếu tố cơ bản sau- Nguồn là yếu tố mang thông tin và khởi xướng quá trình truyền thông. Nói cách khác, đây là người phát thông Thông điệp là nội dung thông tin được trao đổi từ nguồn phát đến đối tượng tiếp nhận thông Kênh truyền thông là các phương tiện, con đường, cách thức chuyển tải thông điệp từ nguồn phát đến đối tượng tiếp Người nhận là cá nhân hay nhóm người tiếp nhận thông điệp trong quá trình truyền Phản hồi là thông tin ngược, là dòng chảy của thông điệp từ người nhận trở về nguồn Nhiễu là yếu tố gây ra sự sai lệch thông tin trong quá trình truyền Truyền thông xã hộiTheo Andreas Kaplan và Michael Haenlein, truyền thông xã hội là “những ứng dụng Internet xây dựng trên nền tảng công nghệ và lý tưởng của web tạo điều kiện cho việc kiến tạo và trao đổi thông tin của người dùng”[1].Murphy[2] cho rằng truyền thông xã hội đơn giản là công cụ truyền thông mà công chúng có thể tạo ra và trao đổi thông tin trên mạng tác giả Nguyễn Khắc Giang, cần lưu ý sự khác biệt giữa truyền thông xã hội social media và mạng xã hội social network. Theo tác giả, “Về mặt bản chất công nghệ, hai khái niệm này đều cùng chỉ một bản thể đó là những website dựa trên nền tảng web để giúp người sử dụng có thể tạo lập và truyền tải thông tin. Tuy vậy, thuật ngữ truyền thông xã hội mang nghĩa rộng hơn, bao hàm cả phương tiện lẫn nội dung, trong khi mạng xã hội nhấn mạnh nhiều hơn đến nền tảng công nghệ tạo ra nó”[3].Truyền thông xã hội là phương thức dựa vào sức mạnh lan tỏa và tương tác mạnh của các mạng xã hội phổ biến như Facebook, Youtube, Linkedln, Blog, Forum... để truyền đi những thông điệp. Với đặc tính đa chiều, không gian tương tác rộng, kênh truyền thông xã hội truyền tải thông điệp nhanh hơn, lan truyền rộng rãi hơn và mạnh mẽ hơn. Đồng thời, kênh truyền thông này còn tạo được sự tương tác mạnh mẽ đối với công lại, truyền thông xã hội cũng bao gồm những yếu tố của truyền thông. Hệ thống mạng xã hội chính là kênh truyền thông đặc biệt của quá trình truyền thông xã hội. Vì thế, có thể nói những ảnh hưởng của kênh truyền thông này cũng bao hàm trong những hệ lụy của truyền thông xã hội được đề cập tới trong bài Người trẻ trong bối cảnh của truyền thông xã hộiTrong bối cảnh của truyền thông xã hội, giới trẻ/người trẻ được hiểu rộng hơn so với quy chuẩn theo sự phát triển của tâm lý và thể lý. Ở nhiều nước trên thế giới và tại Việt Nam theo Nghị định 27/2018/NĐ-CP, người sử dụng Internet dưới 14 tuổi và chưa có chứng minh nhân dân/thẻ căn cước công dân/hộ chiếu, người giám hộ hợp pháp như cha, mẹ sẽ quyết định việc đăng ký thông tin cá nhân của mình để thể hiện sự cho phép và chịu trách nhiệm trước pháp luật về việc đăng ký vậy, trẻ em dưới 14 tuổi dùng mạng xã hội phải được cha, mẹ đồng ý và nếu đồng ý, chính cha, mẹ sẽ dùng thông tin cá nhân của mình để đăng ký tài khoản cho con trên mạng xã hội. Nói cách khác, từ 14 tuổi trở lên, trẻ có thể tham gia vào mạng xã hội, họ có thể tiếp cận thông tin của truyền thông xã trạng này đã được quan tâm từ nhiều quốc gia. Tại một số nước thuộc liên minh Châu Âu, việc nâng độ tuổi người tham gia hợp pháp từ 13 lên 16 tuổi cũng đã từng được đặt ra. Trong thực tế, hiện nay ở Việt Nam, số trẻ em dưới 14 tuổi tham gia các mạng xã hội không phải là ít. Việc tham gia của các em hầu như không được sự kiểm soát của phụ tóm lại, khái niệm người trẻ trong bài viết sẽ nói tới những người từ dưới tuổi trưởng thành đã và đang tham gia vào mạng xã Gia đình trẻTheo luật hiện hành của Việt Nam, các bạn nữ 18 tuổi và nam 20 tuổi đủ điều kiện để kết hôn. Như thế, các gia đình kết hôn khi đủ tuổi theo luật trong những năm đầu đời hôn nhân được gọi là những gia đình trẻ. Bởi họ là những người vẫn đang trong độ tuổi của những người nhiên, tính từ “trẻ” cũng có thể hiểu là “mới vào nghề”. Vì thế, chúng tôi cũng hạn định trong bài viết về cả những gia đình dù không còn nằm trong độ tuổi “người trẻ” nhưng mới chỉ sống đời sống hôn nhân và gia đình trong thời gian Những hệ Những hệ lụy trên người trẻMùa hè năm 2014, liên đoàn Thanh Sinh Công Sài gòn đã tổ chức Đại hội với chủ đề “Thời mạng xã hội - Sinh viên tìm kiếm giá trị thật”. Sau những ngày làm việc cùng nhau qua việc quan sát, thảo luận, tìm hiểu thực trạng sử dụng Mạng xã hội hiện nay, cũng như những ảnh hưởng của nó đối với giới trẻ các bạn đã ra tuyên bố chung“Chúng tôi nhận thức được rằng, mạng xã hội góp phần quan trọng trong cuộc sống của con ích của mạng xã hội là truyền tải và thu nhận thông tin, kết nối các mối quan hệ, học tập nghiên cứu, chia sẻ cảm xúc suy nghĩ một cách tự do, phục vụ cho công việc và cuộc sống của từng nhiên, bên cạnh đó, sử dụng mạng xã hội không đúng cách, dẫn đến nhiều mối đe dọa và ảnh hưởng lớn đến đời sống của giới trẻ như Nghiện mạng xã hội, mất thời gian cho những việc khác, lơ là những mối tương giao trực tiếp với mọi người xung quanh, sống ảo tưởng, ảnh hưởng đến sức khỏe, giảm trí nhớ, thông tin cá nhân bị sử dụng theo cách mình không thể kiểm soát. Điều nguy hiểm nhất là không phân định được giá trị ảo - thật trong cuộc sống”. Bài viết này xin được góp thêm cách rõ hơn dưới góc độ tâm lý về các hệ lụy Sự phát triển nhân cách lệch lạca. Nhân cách ái kỷTrong tác phẩm “Hành trình tự do”, tác giả nhận định “Các nhà tâm lý trị liệu cũng như thần học đều rất quan tâm đến sự ái kỷ đáng sợ đang gia tăng trong thời đại hiện nay, đó là một thứ não trạng quy ngã chỉ quan tâm đến cuộc sống và cảm xúc của mình. Kẻ ái kỷ thì sa sút ý thức tội lỗi một cách nghiêm trọng, bởi vì tha nhân và quyền lợi của tha nhân chẳng có nghĩa lý gì đối với họ. Chỉ mình họ mới đáng kể. Mọi người khác chỉ là công cụ để họ sử dụng và đáp ứng nhu cầu của mình. Họ chỉ quan tâm đến cảm xúc, kế hoạch và khát vọng của mình, chứ không hề quan tâm đến ai khác. Vì thế, khi họ theo đuổi mục tiêu của mình, nếu có ai bị giẫm đạp hay bị tổn thương, thì điều đó chẳng hề làm họ đau đớn. Thậm chí, họ cũng không nhận ra sự khốn khổ của những người bị tổn thương. Cảm thấy điều gì có lợi cho mình là họ làm, bất chấp người khác có bị thiệt hại và tổn thương hay không. Nếu có điều gì khó khăn, thì cần gì phải nỗ lực, bất chấp sự phiền hà mà người khác phải chịu. Thậm chí kẻ ái kỷ cũng không cần phải biện minh cho mình. Họ đâu cần phải nói “Cảm xúc của người khác chẳng có gì quan trọng!” bởi vì họ ít khi nhận ra cảm xúc bị tổn thương của người khác. Họ quan tâm về mình đến mức, họ khó nhận biết nỗi đau và niềm vui của tha nhân. Thế giới của kẻ ái kỷ khởi đi từ chính mình và cũng kết thúc nơi mình”[4].Tuy thế, chúng ta cũng cần phân biệt với “ái kỷ sơ khai” primary narcissism theo Sigmund Freud viết trong bài “Ông hoàng sơ sinh” 1914 về giai đoạn đầu tiên của một đứa trẻ sơ sinh. Theo M. Barnett[5], “Trẻ sơ sinh cần phải tự yêu mình và ích kỷ khi mới sinh ra, đây là một cơ chế tiến hóa, giúp cho những nhu cầu cơ bản của chúng được đáp ứng, giúp chúng tồn tại”.Như vậy, xu hướng ái kỷ là điều mà mọi chúng ta đều đã trải qua khi còn là trẻ nhỏ, nhằm giúp chúng ta sinh tồn và phát triển. Jeffrey Kluger nêu ra ba đặc điểm, mà ông gọi là “hạt giống của chứng ái kỷ” có thể phát triển thành chứng rối loạn nhân cách ở người trưởng thành. Đó là thiếu đồng cảm, thiếu khả năng kiểm soát ham muốn và thiếu sự ăn năn hối lỗi. Nhưng điều lo ngại là nếu trong quá trình trưởng thành, cơ chế này không được định hình và uốn nắn thì nó có thể dẫn tới chứng rối loạn nhân cách ở người trưởng nhà tâm lý học mới đây đã cảnh báo việc selfie có thể gây ảnh hưởng không tốt, thậm chí có thể gây nghiện và làm tăng sự ái kỷ của cá nhân đó. Nguyên do chứng ái kỷ gắn liền với lối sống xa hoa, chú trọng hình ảnh, danh tiếng. Trường hợp của Danny Bowman, 19 tuổi, sống ở Anh, bị nghiện chụp ảnh selfie là một ví dụ. Do những phản hồi chê bai về những tấm hình selfie, cậu đã đi đến mức tự tử. Tiến sĩ David Veal, một nhà tâm thần học phụ trách chữa trị cho Danny, cho biết trường hợp của Danny khiến ta không thể phủ nhận tính nghiêm trọng của vấn đề. “Đây không đơn thuần là sự phù phiếm nữa. Nó là một căn bệnh tâm lý dẫn tới tỉ lệ tự tử rất cao”.Trào lưu gắn liền đời sống với mạng xã hội của người trẻ Việt Nam có thể cũng đang là sự góp phần cho việc hình thành nên những nhân cách của một thế hệ trẻ tự yêu mình, ít hòa nhập với xã Nhân cách dửng dưngNhà tâm lý học cá nhân Alfred Adler 1870-1937 cho rằng, thiếu “sự quan tâm xã hội” chính là tình trạng không lành mạnh của sức khỏe tâm thần. Nó có nguy cơ dẫn đến tình trạng thất bại, thần kinh, điên loạn, nghiện ngập, tự tử.... Mục tiêu của những người này là vinh quang cho riêng họ. Theo ông, những “quan tâm xã hội” là kết quả của cả hai quá trình bản năng và học tập. Dù nó đã được lập trình sẵn, nhưng nếu không được nuôi dưỡng và phát huy, nó sẽ biến mất ông, thiếu hay đầy đủ “sự quan tâm và hứng khởi xã hội” sẽ dẫn tới 4 type nhân cách 1 người thích điều khiển người khác hay gây gổ, gạt bỏ người khác để đạt được mục đích của mình; gây sức ép với người khác nhiều khi bằng con đường nghiện ngập, rượu chè và tự sát. 2 Người dựa dẫm ít nhiệt huyết, mệt mỏi, suy nghĩ tiêu cực, dễ mắc chứng phobie, ám ảnh, loạn thần kinh, mất trí nhớ. 3 Người né tránh chạy trốn mọi người, co cụm, cô lập. 4 Người có lợi cho xã hội suy nghĩ lành những người trẻ tham gia vào mạng truyền thông xã hội, họ “bơi” trong một thế giới tràn ngập những hình ảnh và thông tin mà họ cũng chẳng có đủ thời gian để đọc, để xem xét một cách đầy đủ. Nhìn từ bên ngoài, xem ra những người đang tham gia vào hệ thống truyền thông này biết nhiều vấn đề, sự kiện. đang diễn ra trên thế giới; nhưng có nguy cơ chai lỳ cảm xúc trước những điều đang tràn ngập bên cạnh mình và trở thành những người sống dửng dưng trước mọi vấn đề, mọi con người mà họ gặp nút “like” được nhấn vội vàng chỉ để nhằm cho những người khác thấy mình nhạy tin, biết chuyện. Bên cạnh những nút “like”, những nút “share” cũng được bấm một cách vô tội vạ, ngay cả khi họ cũng chưa biết đủ thông tin đó là gì cách sâu xa. Những nút “like” và “share” này, tự nó, không phải là nguyên nhân; chính những người đang sử dụng nó là nguyên nhân chính. Bởi lẽ, họ đang muốn chứng tỏ mình là người nhạy tin, hiểu biết... trong thực tế, hành vi của họ cho thấy họ cần đám đông ủng hộ nhưng lại thiếu mất sự quan tâm xã hội cách đích thực. Chính sự thiếu quan tâm đủ, thiếu đồng cảm cho những vấn đề xã hội, những con người, những sự kiện mà họ đang “like” và “share” cho thấy sự dửng dưng của Nghiện ngập và lệ thuộcNghiện là sự lặp lại liên tục của một hành vi bất chấp hậu quả xấu. Nghiện ngập làm hư hỏng thể xác, tiền bạc, tâm trí và thanh danh của con người và gia đình niệm nghiện ngập đã có nhiều thay đổi trong thời gian gần đây. Từ chỗ khái niệm đó chỉ sự lệ thuộc vào chất gây nghiện như rượu, thuốc lá, các loại ma túy và các loại thuốc gây nghiện tương tự. đến chỗ khái niệm này chỉ cả những người lệ thuộc vào những thứ khác như cờ bạc, tình dục, mua sắm. và gần đây, là việc sử dụng smartphone, internet, tới nay, chưa có mã bệnh nghiện mạng xã hội, nghiện điện thoại thông minh, nghiện máy tính nối mạng Internet. Tuy thế, dựa trên thực tế, nhiều nhà nghiên cứu bắt đầu nhận thấy rằng nét tính cách trầm cảm và việc tự hạ thấp bản thân liên quan đến việc sử dụng và nghiện facebook. Qua quan sát và số liệu thực, người ta thấy ngày càng nhiều bạn trẻ phải nhập bệnh viện tâm thần điều trị bệnh trầm cảm, hoang tưởng vì chứng nghiện mạng xã hội, sử dụng điện thoại liên tục nhiều giờ. Điều này khiến nhiều người không khỏi giật mình vì thói quen “ôm” điện thoại, máy tính, vào mạng xã hội đã trở nên phổ biến ở cả trẻ em lẫn người ngập tự nó dẫn đến những hành vi lệ thuộc vào chất gây nghiện. Cũng thế, việc nghiện ngập công nghệ truyền thông quá nhiều sẽ gây ra tình trạng phụ thuộc. Đối với nhiều người trẻ và cả người trưởng thành, mạng xã hội đã trở thành một thói quen, đam mê hằng ngày không thể thiếu, dễ dẫn tới hiện tượng “nghiện” ở nhiều bạn trẻ, khi không kiểm soát được thói quen này. Điều này khiến họ bỏ quên thời gian dành cho học tập, công việc, dần biến họ thành những người phụ thuộc và bị thao túng thời gian, thậm chí cả quyền riêng tư, sức khỏe, vật chất... Ví dụ, khi gặp vấn đề nào khó khăn thì điều đầu tiên họ nghĩ tới là “google” và tìm kiếm thông tin. Khi bị lệ thuộc vào các thiết bị công nghệ truyền thông, người trẻ sẽ dần cảm thấy không thể thiếu và rời xa được những thói quen này; cảm giác gần gũi, trò chuyện với bố mẹ, người thân và bạn bè sẽ dần mất đi; chúng thường có xu hướng phản ứng dữ dội khi bị ngăn cản chơi và sử dụng các thiết bị công nghệ này, không nghe bất cứ điều gì từ ba mẹ lệ thuộc này không hiểu theo nghĩa của chẩn đoán những dạng rối loạn nhân cách lệ thuộc; nhưng đó là nguy cơ tiềm ẩn cho các gia đình trẻ. Chúng tôi sẽ bàn tới ở phần đánh giá của chuyên gia, việc nghiện ngập mạng xã hội có thể gây ảnh hưởng, khiến hệ thống não bộ của con người hoạt động mất cân bằng, giảm khả năng tiếp thu, gây những bất thường về tâm lý, thậm chí dẫn tới tâm thần. Dù nghiện ngập là một thứ bệnh làm đảo lộn hệ thống dây thần kinh não bộ, đặc biệt ở giới thanh niên; nhưng sự biến đổi này không phải vĩnh viễn nếu hiểu biết sâu xa vấn đề ta có thể cải thiện và sửa Sống ảoMột vài nghiên cứu gần đây cho thấy, việc lệ thuộc vào những thiết bị công nghệ truyền thông sẽ khiến người trẻ gặp nhiều vấn đề về mặt cảm xúc, kỹ năng xã hội... Đặc biệt, khi bị lệ thuộc vào các công nghệ truyền thông, hay chính xác hơn là mạng xã hội, người trẻ thường xa lánh với cuộc sống bên ngoài, gặp vấn đề khi giao tiếp, các kỹ năng sống cũng bị mất dần đi. Đối với không ít người, việc tiếp xúc và giao tiếp bằng ngôn ngữ, cử chỉ là điều vô cùng quan trọng, nhưng khi bị lệ thuộc vào thế giới công nghệ và mạng xã hội, cuộc sống của trẻ sẽ trở nên đơn giản, vắn tắt, khá đơn điệu và nhàm chán, các kỹ năng xã hội gần như không đáng nói, khi người trẻ có kỹ năng xã hội kém, họ sẽ cảm thấy rất khó để giao tiếp với mọi người vì thế sẽ co mình lại, rất dễ cảm thấy cô đơn, trầm cảm và xa lánh cuộc sống. Theo ThS. Trần Mạnh Hoàng, họ dần bị rơi vào ảo giác ăn, ngủ, nằm mơ… trong thế giới ảo, cứ như thế chúng tách biệt với thế giới bên ngoài và rơi xuống những hố sâu mà chúng không có phản kháng gì. Và khi chúng bước ra cuộc sống thực, tâm lý cô đơn, bơ vơ, hoang mang và sợ hãi là điều dễ khác, bước vào thế giới mạng xã hội, người trẻ sống trong một thứ ảo tưởng quyền lực, ảo tưởng về sức mạnh bản thân. Trong mạng xã hội, họ có thể tô vẽ về bản thân họ theo cách của họ muốn từ vóc dáng, thể hình cho đến tính cách, năng lực và nhiều thứ khác mà họ mong muốn... cũng không Hội thảo “Tác động của Mạng xã hội tới tâm lý người dùng” gần đây, các nhà chuyên môn ở Việt Nam đã cảnh báo những dấu hiệu từ nghiện mạng xã hội đến sống ảo; dần dần phát triển thành những bệnh lý tâm thần như trầm cảm và đặc biệt là hoang vài kết quả và nhận định từ Dailymail cho thấy thế giới số đang làm thay đổi xã hội theo cách khiến chúng ta có cảm giác như đang bị giám sát. Mọi hành động của chúng ta đang bị theo dõi và mọi việc chúng ta làm được ghi lại theo cách nào đó qua internet. Điều đó có thể gây ra cảm giác lo âu về việc có ai đó muốn gây hại cho bạn hoặc theo dõi bạn[6]. Chứng hoang tưởng có thể được phân loại từ nhẹ tới nặng, từ ảo tưởng tới những nghi ngờ phóng đại. Người trẻ có nguy cơ cao nhất vì họ sử dụng mạng xã hội nhiều[7]. Theo báo cáo, trẻ em từ 11 đến 18 tuổi ở Anh và xứ Wales đã được nhập viện vì tự gây tổn thương vào năm 2015-2016 - tăng 14% so với năm trước. Mạng xã hội bị xem là nguyên nhân về sự gia tăng tỷ lệ tự làm hại ở giới trẻ[8].Evgeny Morozov trong cuốn sách The Net Delusion Ảo tưởng trên mạng chỉ trích rằng, các mạng xã hội đã tạo ra một thế hệ của những “slacktivists” một khái niệm mới xuất hiện, chỉ những người chỉ tham gia những hoạt động xã hội bằng cách cập nhật status hoặc trang hoàng blog với những lời lẽ đãi bôi, thay vì dấn thân hoạt động thật sự. Mạng xã hội đang khiến con người trở nên chây lười và sống trong sự ảo tưởng rằng hành vi nhấn chuột cũng tương đương với việc tham gia một hoạt động nhân đạo cần đến sự đóng góp tiền bạc và thời cách khác, thế giới của mạng xã hội cho phép họ vượt ra khỏi sự tự ti vốn có của họ. Nó cho họ cái quyền được thể hiện mình như mình muốn và rất tự tin để thực hiện vì nó ảo. Họ cảm thấy mình có được sức mạnh hơn trong đời thực, mình có những quyền lực riêng trong thế giới ảo này và được quyền sử dụng quyền lực đó. Chính khi sống trong một thế giới ảo mà dần dần hành vi và ứng xử của người trẻ cũng dần dần thay đổi mỗi Thay đổi hành vi và ứng xử bạo lựcCác tác giả H. Long, Phạm Ngọc và Quỳnh Hương trong bài viết “Tội đồ truyền thông”[9] ghi nhận theo thống kê, cả nước hiện nay có khoảng 5 triệu người chơi game online thường xuyên, trong đó có khoảng 1 triệu game thủ chuyên nghiệp. Số game online người Việt Nam có thể chơi là 35, trong đó, 27/35 game mang tính bạo lực 77%, 9/27 game bạo lực 33%. Ở góc độ nhập vai trong các game bạo lực, có tới 10/27 game có góc độ nhập vai không rõ ràng đâm chém, bắn giết không phân biệt tốt xấu.Đàng khác, tràn lan trên internet và các trang mạng xã hội những thông tin, những bài hát, những video clip mang tính bạo lực, cổ võ lối sống tự do tình dục, ... Chúng nhiều đến độ, khi người trẻ nhìn thấy chúng, họ coi đó là những điều bình thường. Những điều bất thường đã trở thành điều bình thường và sẽ ảnh hưởng không nhỏ tới hành vi và những ứng xử của người góc nhìn của tâm lý học, thông qua các mạng xã hội, truyền thông xã hội đang làm thay đổi hành vi và ứng xử của không ít người. Theo Watson, một hành vi xuất hiện khi xuất hiện kích thích. Tự nó, đó là một phản xạ có điều kiện. Hành vi đó, theo quan niệm của Thorndike và Skinner, sẽ tiếp diễn hoặc ngừng lại bởi chính sự ủng hộ hoặc cản trở lý đám đông đang có ảnh hưởng rất lớn trong tiến trình dẫn dắt hành vi của người trẻ. Hiện tượng tâm lý đám đông có thể là những sự kiện và hiện tượng đang diễn ra và thu hút họ; cũng có thể là những sự kiện đời thường, những nhân vật nổi tiếng. Thông thường, những thông tin từ ảnh hưởng của đám đông thường rất mơ hồ, khó đoán định và thiếu sót. những lại rất dễ bị dụ dỗ và cuốn hút. Và không chỉ như thế, những hành vi của đám đông cũng là hiện tượng dễ bị cuốn hút người trẻ. Họ “ném đá” nhau mà không cần biết sự thực đàng sau tất cả là gì. Họ bày tỏ thái độ với tất cả mọi vấn đề; thậm chí có vấn đề chẳng quan trọng và chẳng liên quan đến họ. Chỉ cần đông người là hiểm hơn, việc thường xuyên chơi game online và sống trong ảo giác sẽ gây ra những hành vi dần ảnh hưởng đến đạo đức, làm tha hóa nhân cách, lệch lạc về nhận thức, từ đó dẫn đến những hành vi tiêu cực, có thể hủy hoại tương lai của giới trẻ. Tình trạng bạo lực học đường, xâm hại tình dục, trộm cắp. xuất hiện ngày càng nhiều cũng một phần có lý do từ những phim ảnh đồi trụy, kích động bạo lực trên internet, những trò chơi khuyến khích con người hóa giải mâu thuẫn bằng việc “thanh toán” lẫn nhau; thậm chí có những bạn trẻ chết trên bàn phím vi tính vì bỏ ăn, quên ngủ để chơi game. Thói quen và những hành vi bất thường mang tính bạo lực đó cũng đã và đang được hành xử ngay trong thế giới thực khi mà những người trẻ đã bị nhiễm cách ứng xử từ sự biến đổi hành vi của họ từ thế giới mạng mà họ đã và đang tham gia mỗi đồng Giáo hoàng về truyền thông xã hội cũng xác quyết “Các phương tiện truyền thông đôi khi được dùng để làm tha hóa con người hay gạt bỏ ra ngoài lề rồi cô lập con người; lôi kéo con người vào những cộng đồng băng hoại được tổ chức xoay quanh các giá trị giả dối và phá hoại; cổ vũ sự thù nghịch và xung đột biến người khác thành ma quỷ, tạo ra một não trạng phe ta' chống lại phe chúng'; phô diễn những điều hèn hạ, thấp kém bằng sự hào nhoáng, trong khi lại không màng tới hay xem thường những gì cao quý và có giá trị, phổ biến những thông tin sai lạc, thất thiệt, hoặc ủng hộ những gì là xoàng xĩnh, tầm thường”. Mất khả năng phân địnhNhững năm gần đây, người ta bắt đầu bàn về một thứ quyền lực mềm. Khái niệm này đã được đề xuất 1990[10] và giải thích 2004[11] bởi giáo sư Joseph Samuel Nye, Jr. ở đại học Nye, quyền lực mềm là dùng khả năng giành được những thứ mình muốn thông qua việc gây ảnh hưởng để khiến người khác làm theo những gì mình muốn. Một đặc điểm của quyền lực mềm là không cưỡng bức, ép buộc; khác với quyền lực cứng, quyền lực mềm đạt được những gì mình muốn bằng cách tác động tới hệ thống giá trị của người khác, làm thay đổi cách suy nghĩ của người khác, và qua đó khiến người khác mong muốn chính điều mà mình mong muốn. Đó là quyền lực mềm, thực hiện thông qua sự hấp dẫn và thuyết “like” và “share” những thông tin trên mạng xã hội cách vội vã và thiếu kiểm chứng, và được lồng vào trong đó cảm xúc của cá nhân đang tạo nên một hiệu ứng lây lan mang tính bầy đàn. Thậm chí, nhiều khi chỉ cần thấy tên của người đưa thông tin, tiêu đề của thông tin cũng đủ để cho nhiều người bình luận và thể hiện thái độ như những “anh hùng bàn phím” và như “những nhà đạo đức mạng”. Điều đó cho thấy mạng xã hội không có chỗ cho sự phản biện qua lại cách công bằng, thẳng khác, chính sự thôi thúc bày tỏ thái độ như đi tìm và chứng tỏ quyền lực mềm của mình mà nhiều người đã tích cực đưa những thông tin mà mình chưa kiểm soát đủ; hay nói cách khác, thiếu sự phân định đúng/sai, thật/ảo của chính thông tin mình chia sẻ với cộng đồng. Còn nhớ, dịp kỷ niệm 40 năm giải phóng thành phố, một trang mạng đã đưa thông tin với hình chụp một nữ tu trẻ đi trong đoàn diễu hành cùng với một ni cô trẻ với ý định gán ghép sự gian dối của chính quyền khi sử dụng các nữ tu giả. Thế là bức hình được chuyển tải cách chóng mặt và được liên kết với một bài viết cách đó vài năm trước về một trường hợp mạo danh nữ tu một hội dòng để đi lừa đảo. Thực ra, người ta không khó khăn để nhận thấy hình ảnh của hai người này khác nhau và cả tu phục họ mặc cũng khác nhau. Nhưng dường như sự phân định ảo - thật không còn nữa. Khi tìm ra được trang mạng đã đưa tin này lên đầu tiên, bản thân tôi đã viết thư nhắc nhở - chị nữ tu này là thật và là học trò của tôi - và họ đã gỡ bỏ xuống với lời xin lỗi; nhưng những người quen biết được tôi nhắn tin gỡ bài thì lại không thể thực hiện Carr, trên một bài xã luận viết cho tạp chí Atlantic, với tiêu đề được nhấn mạnh Is Google making us stupid? Google đang làm chúng ta ngu đi? đã gợi ý rằng việc sử dụng Internet đã làm thay đổi cách thức chúng ta động não, qua đó làm giảm khả năng nhận biết và xử lý những khối lượng lớn thông tin, chẳng hạn các bài viết chuyên ngành hay sách động và lười suy nghĩ; nói cách khác, đánh mất khả năng phân định, tư duy phản biện, nhiều người trẻ tham gia mạng xã hội như một thứ robot. Công cụ Google giúp cho việc tìm kiếm thông tin trở nên dễ dàng, giúp cho việc học tập thuận lợi hơn. Nhưng những gì mà mạng xã hội cung cấp cho thấy rõ là không phải hoàn toàn tất cả đều đúng. Một thông tin được kiếm tìm từ mạng xã hội nếu không được phân định và phản biện sẽ là một điều nguy hiểm. Trong thực tế, dường như khả năng “copy” và “paste” đang gắn liền với không ít người trẻ. Việc đầu tư suy luận, lập luận, phản biện và phân định của người trẻ dường như đang mất dần cùng với sự phát triển của hệ thống truyền thông xã hội với những công cụ của Hạ thấp phẩm giá của người khácNhiều người trẻ khi tham gia mạng xã hội - đặc biệt là các bạn rơi vào tình trạng nghiện mạng xã hội - ít có thời gian tiếp xúc với thế giới thực. Không chỉ suy giảm các quan hệ xã hội, các kỹ năng sống và giao tiếp xã hội... mà nguy hiểm hơn, họ dùng mạng xã hội như một nơi chốn để giảm stress qua việc soi mói, phê bình chỉ trích bất cứ ai, bất cứ điều gì họ bắt gặp trên thế giới mạng. Thậm chí, không chỉ là không phân định mà còn không ít lần là sự cố ý với những ác ý dẫn đến sự vi phạm trắng trợn phẩm giá hay nhẹ hơn là sự hạ thấp phẩm giá của người Sứ điệp ngày truyền thông lần thứ 43, Đức Thánh Cha Bênêđictô XVI viết, “nếu các công nghệ kỹ thuật mới phải phục vụ cho thiện ích của các cá nhân và xã hội, thì những người sử dụng chúng phải tránh sự chia sẻ những lời nói và hình ảnh làm mất phẩm giá con người, và như thế loại trừ những gì đang nuôi dưỡng lòng hận thù và sự bất bao dung, những gì làm giảm phẩm giá vẻ đẹp và sự sâu kín của giới tính con người, những gì khai thác những người yếu đuối và những người dễ bị tổn thương”.Sự tôn trọng phẩm giá của con người trong thế giới truyền thông xã hội được thể hiện qua việc tôn trọng những quyền giữ gìn sự riêng tư và chọn lựa hình ảnh xuất hiện trước công chúng; nhìn nhận những cảm xúc và phần phẩm chất tốt đẹp của họ, thể hiện bằng niềm tin họ là những con người có nhu cầu tự khẳng định bản thân, tự trọng, lương thiện, hướng thiện... và lắng nghe tiếng nói của họ, lắng nghe thân phận và nguyên nhân sâu xa cái nghèo khổ của thực tế, những hình ảnh đầy những hành vi xúc phạm nhân phẩm của người khác tràn ngập trên mạng như như một người bị lột quần áo trước mặt người khác, bị nhốt vào chuồng nuôi súc vật, bị bắt ăn những thứ không dành cho người, bị bắt quỳ lạy hoặc chui háng một người khác... Cùng với không ít những lời nói, thông tin, cử chỉ. mang tính thóa mạ, chửi rủa người khác... đang là những hành vi xúc phạm nhân phẩm con khác, ngay cả những thông tin về những người nghèo, những dịp bác ái xã hội dành cho người nghèo, già cả, neo đơn được cung cấp không tế nhị cũng đang là những con đường làm cho phẩm giá của con người - đặc biệt những con người đang trải qua những kinh nghiệm đau khổ này tiếp tục bị hạ giá tới mức thấp nhất. Tác giả Trần Thị Thanh Hương trong bài “Phẩm giá con người trong truyền thông đại chúng”[12] đã kết thúc bài viết của mình rằng, “Phẩm giá chỉ được coi trọng nếu họ được nhìn nhận như là những con người có những nhu cầu và quyền lợi như vậy, cái quyền của một công dân lên tiếng về thân phận, hơn là chỉ mô tả họ như những người đang nhận sự ban phát từ thiện của mọi người”. Những hệ lụy trên gia đình Phá vỡ tương giao thựcNếu xét dựa trên các yếu tố của một cuộc truyền thông được nêu lên trong phần khái niệm thì rõ ràng các thiết bị kỹ thuật và mạng xã hội đã thay thế những kênh truyền thông trực tiếp. Trong nhiều gia đình, giao tiếp và tương giao liên nhân cách đang được thực hiện qua các thiết bị kỹ thuật và mạng xã hội. Những người trẻ có thể ngồi “chém gió” thâu đêm với bạn bè trên các trang mạng nhưng lại không thể dành chút thời gian để tâm sự, nói chuyện cùng cha mẹ, người thân trong gia đình, dần dần mọi thành viên trong gia đình trở nên lạnh nhạt, xa cách, thiếu quan tâm, chăm sóc lẫn Thánh Cha Bênêđictô XVI đã cảnh báo về điều này “Thật đáng buồn biết bao nếu ước muốn nâng đỡ và phát triển tình bạn online của chúng ta được thể hiện với giá phải hy sinh sự sẵn sàng của chúng ta cho gia đình, cho bà con thân thuộc của chúng ta và cho những người mà chúng ta gặp gỡ trong thực tế đời thường, nơi làm việc của chúng ta, ở trường học, trong thời gian rảnh rỗi. Quả thế, khi ước muốn kết nối ảo trở nên ám ảnh, thì hậu quả là người ấy tự tách mình, cắt đứt một mối tương tác xã hội thực sự. Thậm chí điều đó cuối cùng phải làm theo xáo trộn thời gian nghỉ ngơi, thinh lặng và suy nghĩ cần thiết cho một sự phát triển nhân bản lành mạnh”[13].Giáo sư Sherrey Turkle tại học viện công nghệ MIT viết trong cuốn sách mới nhất của bà, Alone Together Cùng nhau đơn độc đã cho rằng công nghệ đang đe dọa thống trị cuộc sống của nhân loại, và làm chúng ta ngày càng mất đi “tính người” của mình. Bằng cách gây ra ảo tưởng rằng những mạng xã hội đang giúp con người giao tiếp và kết nối với nhau dễ dàng hơn; trên thực tế, chúng ta đang ngày bị cách ly với thế giới tương tác thực giữa người với người, dưới hình thức một không gian thực - ảo mà bản chất chẳng qua chỉ là một sự mô phỏng dị dạng của thế giới thật. Bà cho rằng, “Một hành vi tuy đã trở nên phổ cập như giao tiếp thông qua mạng xã hội vẫn có thể cho thấy những vấn đề mà chúng ta gọi là triệu chứng bệnh lý”. Khi đề cập đến việc bà từng tham dự những đám tang mà ở đó người ta vẫn không bỏ được thói quen hí hoáy trên chiếc iPhone của họ, bà hóm hỉnh “Mỗi người đều có cách tạm biệt người quá cố theo cách riêng của mình”.“Các công nghệ kỹ thuật số mới quyết định những thay đổi căn bản nơi các khuôn mẫu giao tiếp và nơi các tương quan nhân loại. Những thay đổi này đặc biệt rõ ràng nơi giới trẻ mà sự trưởng thành của họ liên hệ chặt chẽ với những công nghệ kỹ thuật truyền thông này. Bởi thế, họ cảm thấy thoải mái trong thế giới kỹ thuật số mà, trái lại, thường dường như xa lạ với một số người trong chúng ta”[14].Nhiều học giả cũng đã lên tiếng về sự đổ vỡ của tương giao thực này do thế giới mạng xã hội “Quá nhiều cách giao tiếp khác nhau đang được sử dụng trong việc giao tiếp đã gây ra sự sợ hãi cho nhiều người”. Khái niệm “thế giới thực” mà nhiều người chỉ trích hay nhắc đến thật ra chưa bao giờ tồn tại. Trước khi người ta lên xe buýt hoặc tàu điện ngầm với hai mắt dính vào chiếc iPad hay điện thoại thông minh, thì họ vốn dĩ cũng chưa bao giờ giao tiếp với nhau một cách thật sự. “Chúng ta không bao giờ thấy mình mở lời một cách tự nhiên với người lạ”[15].Trong thực tế, không ít những gia đình trẻ, vợ chồng chỉ giao tiếp với nhau bằng những công cụ truyền thông kiểu mới ngay cả khi họ đang ở cùng nhau trong một mái nhà. Bởi lẽ, dường như họ không hòa nhập được với cuộc sống thực của họ; họ mải mê sống với thế giới ảo và đến khi tắt máy, đối mặt với thế giới thực tại lại thấy xa lạ, khó hòa gì sẽ xảy ra khi hai con người thật, sống trong một mái nhà thực nhưng kết dệt nên một tương giao ảo? Nói cách khác, những con người thực đang đánh mất dần cái thực rất thực của một nhân vị và cũng đang có khuynh hướng hạ giá nhân vị của Đổ vỡ quan hệ của gia đình truyền thốngKhi những thiết bị kỹ thuật hiện đại gắn liền với mạng xã hội đang phá vỡ tương giao thực của những thành viên trong gia đình, nó cũng đang hủy hoại mối quan hệ của gia đình truyền thống. Các thành viên trong gia đình, vợ chồng với nhau, cha mẹ với con cái, thậm chí cả ông bà với các cháu không còn giờ cho nhau vì quá bận rộn với các thiết bị truyền thông trong bữa ăn gia đình, mỗi người dán mắt vào trong màn hình thiết bị của mình thay vì đó là khoảng thời gian trò chuyện cùng nhau bên mâm cơm. Bữa cơm được diễn ra vội vàng, mau chóng như một thủ tục của bản năng sống ăn; để mau chóng tiếp tục với các thế giới rất riêng biệt của mình với những thiết bị trên tay. Những cuộc trò chuyện thân mật giữa các thành viên của gia đình truyền thông đã biến mất. Trong khảo sát năm 2000 về “mâu thuẫn trong đời sống vợ chồng trẻ”[16], kết quả cho thấy, vợ chồng nào càng dành ít giờ để trò chuyện với nhau, mâu thuẫn càng nhiều và càng Luật sư Andrew Newbury, người Anh cho biết, hiện nay facebook đã xuất hiện trong các vụ ly hôn, là nguyên nhân gây tan vỡ hạnh phúc gia đình. Nhiều cặp vợ chồng đã nghi ngờ nhau từ việc sử dụng mạng xã hội đã dẫn đến các cãi vã, bất hòa. Nhiều người ít thời gian dành cho gia đình, biến tổ ấm của mình thành nơi ứng dụng' các công nghệ, khiến cho hôn nhân lạnh lẽo, tình cảm khô cứng[17].Trong quá trình đồng hành với các gia đình, không ít lần bản thân người viết cũng chứng kiến những đổ vỡ tương quan giữa mẹ chồng và nàng dâu vì bác “Google” xen vào. Câu chuyện đổ vỡ liên quan đến sự tín nhiệm vào bác Google quá mức, không chấp nhận những kinh nghiệm nuôi dạy con của mẹ chồng, dẫn tới chỗ không đồng ý cho bà nội đụng tới cháu vì sợ nguy hiểm, không an toàn vì bà nội nuôi dạy trẻ không đúng phương pháp mà bác Google đã tư Gây ra những tổn thương cho con trẻ trong gia đìnhTheo những nghiên cứu từ các nhà tâm lý học và sức khỏe nhi thì sự tương tác, tiếp xúc giữa trẻ nhỏ với những người xung quanh những vật chuyển động trước mặt sẽ góp phần rất lớn trong việc hình thành các kĩ năng giao tiếp và ứng xử xã hội. Bởi thế, khi cha mẹ bỏ qua việc giao tiếp thường xuyên với con cái là đang dần đánh mất các mối quan hệ và sự phát triển bình thường của trẻ. Đây chính là những nguyên nhân gây ra hội chứng ngại tiếp xúc, tự kỷ ở trẻ em, thậm chí dẫn đến những hành vi thiếu kiểm xã hội, tin nhắn, trò chơi điện tử... đã lấy mất rất nhiều thời gian của những ông bố bà mẹ trẻ khiến họ không còn thời gian để quan tâm và chăm sóc con cái, không có thời gian nói chuyện với con, chơi với con, dạy con học, đọc truyện cho con nghe, nhưng lại có rất nhiều thời gian cho những lần lướt web, cho những cuộc điện thoại tán gẫu với bạn bè. Việc bố mẹ nghiện công nghệ đã đành, ngày nay, các ông bố bà mẹ hiện đại còn mắc sai lầm khi để trẻ tiếp xúc và nghiện các thiết bị điện tử từ rất gia đình trẻ, không gian buổi tối của gia đình thật “êm ả”; thậm chí “êm ả” ngay cả khi họ đang đi tận hưởng thời gian giải trí bên ngoài cùng nhau. Sự “êm ả” đáng sợ bằng hình ảnh mỗi người một smartphone trên tay. Đứa trẻ, lẽ dĩ nhiên, để tránh phiền toái cho cha mẹ cũng được sắm phần của mình và tha hồ xoay xở với thiết bị của mình. Các bậc cha mẹ trẻ đã quên mất, hoặc chưa từng biết rằng họ đang đẩy con cái họ vào chỗ nguy các nhà trị liệu[18], các yếu tố ảnh hưởng lớn trong quá trình phát triển của nhân cách kiểu phụ thuộc thường liên quan đến giáo dục từ thời thơ ấu, giai đoạn hình thành và phát triển tốt nhất các tính cách của con người. Đó là thời điểm mà đứa trẻ hình thành phẩm chất con người, và để đạt được điều đó, nó cần được tôn trọng, yêu thương và bảo vệ. Nếu những điều này không được lấp đầy, có nguy cơ hình thành những cảm xúc thiếu an toàn và đẩy nó tìm kiếm sự thỏa mãn bằng mọi giá để đạt được sự nhìn nhận; nó đấu tranh chống lại nỗi sợ bị bỏ quên, bỏ rơi bởi những người nó yêu thương, và nó bắt đầu con đường hình thành nhân cách phụ thuộc. Một đứa trẻ đang tự bơi' một mình với các thiết bị công nghệ được cha mẹ trao cho đang cố gắng xoay sở và dần lệ thuộc vào với những thiết bị này. Đó là một nguy cơ khó tránh khỏi trong tương khá nhiều nghiên cứu, điện thoại di động tự nó không phải là một rối loạn, nhưng việc dùng quá mức điện thoại di động sẽ làm cho con trẻ bị thiếu kỹ năng giao tiếp, chiếm mất nhiều thời gian, gây mất tập trung, giảm hiệu suất tổng thể cả trong công việc hằng ngày lẫn học tập so với nhóm dùng điều độ. Người nghiện điện thoại thường có thói quen dùng “dế yêu” làm việc thay não bộ trong các công việc cần ghi nhớ. Bởi đã có “bộ nhớ khác” làm thay cho não nên não trở nên trì trệ, làm cho khả năng tái tạo thông tin của não giảm mạnh. Thời gian nghiện càng dài thì mức độ suy giảm trí nhớ càng lớn, chưa kể tác động của môi trường và tuổi khác, các chuyên gia cũng cảnh báo rằng, việc trẻ nhỏ mê mệt với các thiết bị điện tử hay việc cha mẹ mải mê với các đồ công nghệ cao đến nỗi lấy mất đi cả thời gian chăm sóc con đã và đang dẫn đến những hệ quả rất xấu. Cô đơn, nghèo cảm xúc, mất sự tương tác với xã hội, thiếu sự gắn kết giữa cha mẹ - con cái, gặp các vấn đề về sức khoẻ như với cột sống, thần kinh... Thực tế, các nhà trị liệu và lâm sàng đã gặp rất nhiều trường hợp trẻ bị mắc chứng rối loạn hành vi, suy nhược, lo lắng, cảm tính lưỡng cực, chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế và rối loạn tăng động giảm chú ý ADHD. Tất cả đều có thể liên quan đến việc sử dụng công nghệ quá trình đồng hành với các gia đình trẻ, tôi cũng nhận thấy rằng, nhiều bà mẹ trẻ mê mẩn với các thiết bị và mạng xã hội ngay cả khi cho con bú. Một phản ứng rất dễ thấy trong trường hợp này là bé không ăn và khóc vì không được quan tâm. Nhiều bà mẹ vẫn cho rằng con mình bị đau bệnh gì đó hoặc phải “vía, hơi lạnh..nên khóc quấy. Giải thích từ các nhà tâm lý cho thấy vào tuổi này, đặc tính của trẻ là sự hòa mình của trẻ với đối tượng chăm sóc nó. Đó là mối tương quan sớm mẹ - con theo quan điểm của Anna Freud và cha mình là S. Freud. Chính sự gắn bó thường xuyên làm cho trẻ và mẹ hiểu nhau hơn. Mối quan hệ này sẽ trở thành nguyên mẫu cho mọi quan hệ tình cảm và các quan hệ xã hội sau này của và một số nhà nghiên cứu khác như Sroufe & Fleeson 1986, đều có cùng quan điểm như cha con Freud và còn thêm rằng, sự tin cậy và tình thương trong quyến luyến an tâm ở tuổi này sẽ giúp trẻ tương tác thành công và tin cậy với bạn đồng tuổi; và ngược lại sẽ gặp nhiều rắc rối trong tương tác xã hội như thích phê phán, ứng xử thù địch. Vô tình, mẹ đã là nguyên nhân gây ra những vấp váp về mặt tâm lý cho Đại hội của các bạn Thanh Sinh Công nêu ở phần trên, các bạn cũng phân tích rằng “nguyên nhân chính của việc không hoặc thiếu sự phân định giá trị thật - ảo của người trẻ là thiếu định hướng xã hội, cô đơn, ít giao tiếp với mọi người, gia đình không quan tâm, thiếu tương tác xã hội, không sẵn sàng cởi mở giao tiếp trực diện với người khác, và các ức chế tâm lý cần được giải thoát, cùng với việc muốn thể hiện mình, thích được khen, được tôn vinh, được chấp những khiếm khuyết, những thiếu hụt, do sợ hãi và cảm nghiệm sự không an toàn, mà người trẻ đăng tải những thông tin không chính xác, tạo nên thông tin ảo. Hoặc do sự “tự do” gần như tuyệt đối trong khi sử dụng, và không có những ràng buộc trách nhiệm hay ý thức nhân bản, người trẻ dễ dàng lên án, phê phán, hùa theo, ủng hộ những trào lưu tràn lan phổ biến... Những điều này tạo nên giá trị khác, những trục trặc từ chính nhân cách của người trẻ cũng góp phần làm cho việc phân định giá trị thật hoặc ảo trong thông tin được tiếp nhận trở nên khó khăn”[19].Xin dùng kết quả phần xét dưới giá trị của Tin Mừng của chính các bạn trẻ Thanh Sinh Công để kết thúc như một xác quyết và như một gợi mở“Chính Thiên Chúa là người thực hiện đầu tiên việc truyền thông. Một cuộc truyền thông đích thực nhằm kéo con người đến gần Thiên Chúa. Thiên Chúa đã thực hiện một cuộc truyền thông quyết liệt và trọn vẹn, khi Nhập Thể xuống thế và trải qua cuộc Khổ nạn, để truyền một thông điệp trọn vẹn cho Tình Yêu Vĩnh Hằng của Thiên Chúa dành cho con người. “Thuở xưa, nhiều lần nhiều cách, Thiên Chúa đã phán dạy cha ông chúng ta qua các ngôn sứ; nhưng vào thời sau hết này, Thiên Chúa đã phán dạy chúng ta qua Thánh Tử” Dt 1,1. Nói cách khác, Chúa Giêsu là người Thầy, là gương mẫu của mọi sứ vụ truyền thông hiệu quả, “Thầy là Đường, là Sự Thật, và là Sự Sống” Ga 14,5.Ngang qua con đường truyền thông communication, Thiên Chúa quy tụ con cái ngài thành một cộng đoàn community trong sự hiệp thông communion với Ngài và với nhau. Đây chính là mục tiêu của việc Thiên Chúa truyền thông cho con người. Con đường này được trao phó và đang được tiếp nối trong sứ vụ của Hội Thánh. Xuyên qua các thời đại, Hội Thánh dùng những phương tiện khác nhau để thi hành mục tiêu này. Bởi thế, dù có những kênh truyền thông khác nhau, sứ điệp được loan báo vẫn chỉ là một và luôn mang giá trị thật. Chính qua sứ điệp/thông tin information được loan báo, dân Chúa được dẫn dắt đi vào trong cuộc đào luyện formation để thực hiện cuộc biến đổi transformation tận căn đời sống của mình. Nói cách khác, trong mẫu thức truyền thông của Thiên Chúa và Hội Thánh giá trị thật vẫn luôn được biểu lộ cách rõ nét qua mục tiêu và sứ điệp được bày tỏ”.Ước mong, những người trẻ và những gia đình trẻ gẫm suy và bắt đầu lại với sự đồng hành của những người có trách nhiệm trong giáo Tập san Hiệp Thông / HĐGM VN, Số 106 Tháng 5 & 6 năm 2018[1] Kaplan Andreas M. and Michael Haenlein, Users of the world, unite! The challenges and opportunities of Social media. Business horizons 2010 59-68.[2] Murphy, Dhiraj, Towards a Sociological Understanding of Social media Theorizing Twitter, Sociology 2012, 461059.[3] Giang, Tạp chí Khoa học ĐHQGHN Khoa học Xã hội và Nhân văn, tập 31, số 12015, 12-19[4] James E. Sullivan, Hành trình tự do, NXB Tôn Giáo 2003, Nhà tâm lý học Mark Barnett của Đại học bang Kansas.[6] Philippa Garety - giáo sư Đại học Hoàng gia Anh.[7] Theo Tổ chức từ thiện về sức khỏe tâm thần Mind.[8] Hiệp hội quốc gia về phòng ngừa bạo lực cho trẻ NSPCC ở Anh[9] Đăng ngày thứ ba 19/7/2011 trên báo Lao động cuối tuần[10] Nye, Joseph. Bound to Lead The Changing Nature of American Power New York Basic Books, 1990.[11] Nye, Joseph. Soft Power The Means to Success in World Politics. New York Basic Books, 2004.[12] Thời báo kinh tế Sài gòn 2009[13] Sứ điệp ngày thế giới truyền thông lần 43.[14] Sứ điệp ngày thế giới truyền thông lần 43[15] Giáo sư William Kist, chuyên gia đào tạo thuộc đại học Kent State, bang Ohio.[16] Trần Anh Thụ, Mâu thuẫn trong đời sống vợ chồng trẻ, khóa luận tốt nghiệp Đại học - chuyên ngành tâm lý học, ĐHSP TPHCM.[17] Theo Tuyên bố chung của Đại hội Liên đoàn Thanh Sinh Công năm 2004. Các hướng nghiên cứu về nhân cách con người Việt Nam Phạm Thu Trang* Tóm tắt Nghiên cứu về nhân cách đã được phân tích với các mức độ, phạm vi, mục đích khác nhau và từ nhiều góc độ như tâm lý học, xã hội học, đạo đức học, luật học, Trên thế giới vào những năm 1970-1980, nhiều trào lưu nghiên cứu về nhân cách trong tâm lý học đã được hình thành và phát triển mạnh mẽ ở nhiều quốc gia. Ở nước ta, nghiên cứu về nhân cách con người Việt Nam ban đầu chủ yếu được thể hiện trong những công trình đầu tiên nghiên cứu về con người Việt Nam qua các tác phẩm của Đào Duy Anh, Nguyễn Văn Huyên cùng nhiều nhà khoa học khác, về sau, nghiên cứu về nhân cách con người Việt Nam đã được chú ý nhiều từ giới tâm lý học. Hiện nay, theo chúng tôi, nghiên cứu về nhân cách con người Việt Nam không chỉ được đề cập đến qua tâm lý học mà còn từ nhiều góc độ nghiên cứu khác như đạo đức học, văn học và văn hóa học, liên ngành khoa học xã hội, triết học. Từ khóa Nhân cách, Nghiên cứu về nhân cách, Nhân cách con người Việt Nam, Tâm lý học nhân cách 1. Các nghiên cứu dưới góc độ tâm lý học Hiện nay,*trong nghiên cứu, nhân cách trước hết và chủ yếu vẫn là đối tượng của tâm lý học. Trong tâm lý học có riêng phân ngành là tâm lý học nhân cách đi sâu nghiên cứu đối tượng này. Theo đó, các quan điểm, lý thuyết về nhân cách cùng với những vấn đề của nó như khái niệm, cấu trúc, quá trình hình thành và phát triển cũng chủ yếu được xem xét từ góc độ của các nghiên cứu tâm lý học. Nghiên cứu về nhân cách con người Việt Nam dưới góc độ tâm lý học chủ yếu tập trung vào các nội dung nghiên cứu sau * ThS., Viện Thông tin thutrang84_triet KHXH; Email Thứ nhất, tập trung vào đối tượng nhân cách cụ thể như nhân cách người Hà Nội, nhân cách nhà kinh doanh giỏi, nhân cách người cán bộ, sĩ quan, nhân cách Hồ Chí Minh, nhân cách của hội thẩm nhân dân, nhân cách người cán bộ quân đội, nhân cách người lãnh đạo, quản lý, nhân cách người cán bộ khoa học, nhân cách kiểm toán viên nhà nước... Các nghiên cứu thuộc loại này thường làm rõ các đặc điểm, phẩm chất quan trọng, chủ yếu thuộc về nhân cách của các đối tượng được đề cập đến như bản lĩnh là phẩm chất cốt lõi của người cán bộ quân đội, nhân tố đức và tài của người lãnh đạo quản lý, các chỉ số hay các mặt cần thiết về trình độ trí tuệ, về kiến thức, kỹ năng, 2 về sức khỏe thể chất, về động cơ, thái độ của một nhà kinh doanh giỏi,... Phạm Tất Dong, 2010; Đỗ Long, 2004; Nguyễn Thị Thanh Tâm, 2011; Trần Trọng Thủy, 2004; Lê Hữu Xanh, 2006.... Thứ hai, cũng đề cập đến đối tượng nhân cách cụ thể, nhưng là những đối tượng khá đặc thù nên có không ít nghiên cứu đề cập đến nhân cách của học sinh, sinh viên Việt Nam với những phân tích về thực trạng, nguyên nhân của sự phát triển nhân cách của đối tượng này, trên cơ sở đó đưa ra những phương hướng, biện pháp giáo dục nhằm hình thành, phát triển nhân cách cho học sinh, sinh viên Việt Nam. Các nghiên cứu theo hướng này chủ yếu quan tâm đến các vấn đề sự hình thành và phát triển của hệ thống động cơ học tập, lao động, chọn nghề, giao tiếp, động cơ thành đạt…; khả năng tự đánh giá; sự định hướng giá trị chung và định hướng giá trị trong các hoạt động khác nhau; thái độ trước những vấn đề xã hội khác nhau cũng như đối với những hoạt động khác nhau; tinh thần trách nhiệm; hứng thú; khả năng thích ứng xã hội Nguyễn Thị Mai Lan, 2010; Phạm Thị Minh, 2005; Phạm Huy Thành, 2012. Thứ ba, tập trung vào những yếu tố, những phẩm chất tâm lý quan trọng, tích cực thuộc về nhân cách thông qua các biện pháp tác động tâm lý - giáo dục, đó là các vấn đề như hình thành động cơ nhân cách của hoạt động học tập; hình thành thái độ tích cực đối với học tập và đối với các vấn đề xã hội hiện nay; hình thành khả năng tự đánh giá và đánh giá khách quan, phù hợp; giáo dục tinh thần trách nhiệm, giáo dục hình thành kỹ năng sống; giáo dục hình thành khả năng sáng tạo, giáo dục tài năng, nhân tài,... Trần Anh Châu, 2008; Nguyễn Văn Huyên, 1995; Lê Hương, 2003; Phạm Thành Nghị, 2008.... Th“ng tin Khoa học xžÝ hội, số Thứ tư, nghiên cứu về những nhân cách bệnh lý, nhân cách phát triển lệch lạc, nhân cách đang trong quá trình suy thoái, phát hiện nguyên nhân sâu xa của sự lệch lạc để trên cơ sở đó có những biện pháp ngăn ngừa, trị liệu, giáo dục, tư vấn nhằm góp phần tạo ra một xã hội với những con người phát triển lành mạnh, hài hòa cả về thể chất lẫn tâm lý. Thuộc hướng nghiên cứu này, những vấn đề đã được làm rõ là đặc điểm nhân cách của người nghiện ma túy; đặc điểm nhân cách của gái mại dâm; ảnh hưởng của nhóm bạn tiêu cực đến những hành vi lệch chuẩn, hành vi vi phạm pháp luật của trẻ vị thành niên; những rối loạn hành vi và những dấu hiệu của chúng Phan Thị Mai Hương, 2005; Đỗ Long, 2000; Hồ Hữu Nhựt, 2004…. Cuối cùng là các nghiên cứu định lượng, lượng hóa các yếu tố nhân cách, theo hướng này các công trình đã Việt hóa hoặc bước đầu thích ứng một số phương pháp chuẩn hóa đo đạc, đánh giá nhân cách như thích ứng Test sáng tạo; Test đánh giá kỹ năng xã hội; Test định hướng giá trị nhân cách; Test đánh giá các mặt nhân cách của Cattell 16 PF; Test phóng chiếu TAT; NEO PI-R Đào Thị Oanh, 2007; Phạm Minh Hạc, 2007…. Như vậy, những nghiên cứu về nhân cách con người Việt Nam dưới góc độ của tâm lý học chủ yếu hướng tới tiếp cận những đối tượng nhân cách cụ thể, với những biện pháp tâm lý - giáo dục, với việc điều tra, lượng hóa các yếu tố và phẩm chất cụ thể của các đối tượng nhân cách đó Xem thêm Đào Thị Oanh, 2007 14-16. Bên cạnh đó, đề cập đến vai trò của các yếu tố tác động đến quá trình hình thành và phát triển nhân cách con người Việt Nam như Vai trò của gia đình, của văn hóa gia đình Lê Thi, 1997; Lê Như Hoa, 2001, vai trò của nhà trường Hoàng Đức Nhuận, 1996, vai trò của pháp luật CŸc hướng nghi˚n cứu về nhŽn cŸch§ Nguyễn Đình Đặng Lục, 2005, vai trò của yếu tố văn hóa thẩm mỹ Lê Thị Thùy Dung, 2013; Lương Thị Quỳnh Khuê, 1995..., các nghiên cứu đều đi đến khẳng định, quá trình hình thành và phát triển nhân cách con người Việt Nam là quá trình phức tạp. Trong quá trình đó, mỗi yếu tố đều có một vị trí, vai trò và ảnh hưởng không giống nhau, các yếu tố luôn biến đổi tùy thuộc vào mỗi giai đoạn phát triển của từng người cụ thể. Xác định, đánh giá đúng vị trí, vai trò của từng yếu tố để có những biện pháp giáo dục và tác động phù hợp giúp cho nhân cách con người Việt Nam ngày càng trở nên hoàn thiện và tốt đẹp hơn, hướng tới những giá trị cao đẹp nhất, là một việc làm quan trọng, nhất là trong điều kiện hiện nay. 2. Các nghiên cứu dưới góc độ đạo đức học Đạo đức học xem xét nhân cách chủ yếu ở khía cạnh đạo đức cũng như vai trò và ảnh hưởng của giáo dục đạo đức đối với sự hình thành nhân cách. Trong lý luận nhân cách, đạo đức là gốc của nhân cách nhưng chưa nói lên đầy đủ, toàn bộ nhân cách. Cho nên không thể đồng nhất đạo đức vẫn thường được quan niệm là phẩm chất với nhân cách. Nghiên cứu nhân cách con người Việt Nam dưới góc độ đạo đức học chủ yếu là các luận án tiến sĩ triết học tập trung nhấn mạnh đến giáo dục đạo đức hoặc vai trò của giáo dục đạo đức trong điều kiện hiện nay đối với sự hình thành của nhân cách con người Việt Nam. Trần Sỹ Phán trong Luận án tiến sĩ Triết học Giáo dục đạo đức đối với sự hình thành và phát triển nhân cách sinh viên Việt Nam trong giai đoạn hiện nay cho rằng, triết học Marx-Lenin xem xét nhân cách như là một chỉnh thể cá nhân có tính lịch sử - cụ thể, tham gia vào hoạt động thực tiễn, đóng vai trò của chủ thể nhận thức và cải tạo thế giới, chủ thể của 3 quyền hạn và nghĩa vụ, của những chuẩn mực đạo đức, thẩm mỹ và mọi chuẩn mực xã hội khác Trần Sỹ Phán, 1999 19. Đây là một trong những công trình đầu tiên nghiên cứu sự hình thành và phát triển nhân cách dưới góc độ cụ thể - đó là vai trò của giáo dục đạo đức đối với sự hình thành và phát triển nhân cách. Cũng đề cập đến Vai trò của đạo đức đối với sự hình thành nhân cách con người Việt Nam trong điều kiện đổi mới hiện nay, luận án tiến sĩ của Lê Thị Thủy 2000 lại khẳng định, vai trò của giáo dục đạo đức đối với sự hình thành nhân cách con người Việt Nam hiện nay là tiêu chí và là nền tảng của nhân cách, góp phần tạo dựng nhân cách phát triển hài hòa, toàn diện, theo xu hướng nhân văn. Theo tác giả, trong điều kiện hiện nay để nâng cao vai trò của đạo đức cần thực hiện đồng bộ các giải pháp kinh tế-xã hội, giáo dục và văn hóa tinh thần. Trong đó, việc giữ vững định hướng chính trị trong phát triển kinh tế-xã hội, thực hiện tăng trưởng kinh tế gắn với công bằng xã hội, đẩy mạnh hoạt động giáo dục nói chung và giáo dục đạo đức nói riêng, tận dụng lợi thế của văn hóa, đặc biệt là văn hóa nghệ thuật với những tác động biểu cảm và tinh tế của nó tới tâm hồn con người là những giải pháp thiết thực và chủ yếu. Tác giả Nguyễn Văn Phúc 1996 trong bài viết Vai trò của giáo dục đạo đức đối với sự phát triển nhân cách trong cơ chế thị trường đã phân tích một số biểu hiện tác động của cơ chế thị trường lên nhân cách và khẳng định rằng, giáo dục đạo đức sẽ góp phần lấy lại sự thống nhất, đảm bảo sự phát triển hài hòa cho nhân cách, “nó là một nhân tố tất yếu và quan trọng của chiến lược con người trong bối cảnh thị trường hóa, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”. Tuy nhiên, theo tác giả, giáo dục đạo đức chỉ 4 có thể phát huy tác dụng khi nó được kết hợp với các giải pháp ngoài đạo đức là các giải pháp kinh tế-xã hội. Một cơ chế thị trường hoàn thiện được pháp chế hóa, sự điều tiết của nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa, những giải pháp phát triển lấy hiệu quả kinh tế-xã hội làm cơ sở... sẽ là cơ sở kinh tế-xã hội cho sự phát triển nhân cách. Là một trong số không nhiều công trình trực tiếp khẳng định việc kế thừa các giá trị đạo đức truyền thống có vai trò không nhỏ trong xây dựng nhân cách con người Việt Nam hiện nay, luận án tiến sĩ của Cao Thu Hằng 2011 cho rằng, ở Việt Nam hiện nay, việc kế thừa các giá trị đạo đức truyền thống trong xây dựng nhân cách là một tất yếu và để các giá trị đạo đức truyền thống phát huy được tác dụng tích cực đối với sự phát triển nhân cách con người Việt Nam, cần phải đẩy mạnh công tác giáo dục các giá trị đạo đức truyền thống, phát huy vai trò của pháp luật và cùng với đó là nâng cao tính tích cực của nhân dân trong việc kế thừa các giá trị đạo đức truyền thống. Các giải pháp này có sự thống nhất và tác động qua lại lẫn nhau và đó là sự đảm bảo cho việc phát triển nhân cách con người Việt Nam đáp ứng được các yêu cầu của xã hội hiện nay. 3. Các nghiên cứu từ góc độ văn học và văn hóa học Những nghiên cứu về nhân cách con người Việt Nam từ góc độ văn học và văn hóa học chủ yếu đề cập đến việc xác định “mô hình nhân cách con người Việt Nam” như là những mẫu người tiêu biểu đại diện cho các giá trị văn hóa - lịch sử, là sự khái quát những giá trị, đặc trưng nổi bật của con người Việt Nam qua các thời kỳ lịch sử. Theo đó, từ góc độ này, theo Hồ Liên 2008, các học giả chủ yếu định hình những mẫu người đó theo những chân dung văn học hay mô hình nhân cách của Th“ng tin Khoa học xžÝ hội, số một lớp người hay những nhân vật lịch sử có thật. Theo đó, từ góc độ nghiên cứu văn chương, Trương Tửu đề xuất mẫu hình của cặp “nhà nho tài tử” và “nhà nho quân tử”. Trần Đình Hượu đã xây dựng lý thuyết khảo sát “con người chức năng”, mẫu người “nhà nho tài tử”. Trần Ngọc Vương phác thảo mẫu người “Hoàng đế”. Dưới góc độ văn hóa học, Trần Quốc Vượng viết về những danh nhân tiêu biểu trong các giai đoạn văn hóa như Lý Nhân Tông thời nhà Lý, nhà giáo Chu Văn An ở giai đoạn nhà Trần, Nguyễn Trãi, Trần Nguyên Hãn, Lê Thánh Tông ở thời kỳ Hậu Lê, Mạc Đăng Dung, Trịnh Kiểm, Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm ở giai đoạn cuối Lê đầu Nguyễn… Phan Ngọc viết về những nhân cách tiêu biểu của con người Việt Nam, trong đó có Nguyễn Trãi, Nguyễn Đình Chiểu, Hồ Chí Minh… Cũng tiếp cận nhân cách con người Việt Nam từ góc độ văn hóa học, Đỗ Lai Thúy trình bày các “mẫu người văn hóa” để khái quát về “văn hóa Việt Nam” thể hiện trong tác phẩm Văn hóa Việt Nam Nhìn từ mẫu người văn hóa. Ông quan niệm rằng, “mẫu người văn hóa là khái niệm trừu tượng, có ý nghĩa khái quát về những lớp người có diện mạo tinh thần giống nhau, được hình thành trong khoảng thời gian lịch sử mà ở đó văn hóa bộc lộ những tính chất giống nhau, một khí hậu văn hóa giống nhau”. Và mẫu người văn hóa của các thời đại văn hóa cụ thể được Đỗ Lai Thúy gọi bằng “con người làng xã, con người vô ngã, con người quân tử, con người tài tử, con người cá nhân”. “…Con người làng xã làm nên căn cước của con người Việt Nam, quyết định bản sắc của văn hóa cổ truyền Việt Nam. Là phần lõi, là cơ tầng của văn hóa Việt Nam” Đỗ Lai Thúy, 2005 131. Sau con người làng xã, mẫu người văn hóa đại diện cho tinh thần dân tộc CŸc hướng nghi˚n cứu về nhŽn cŸch§ phát triển đến đỉnh cao là chủ nghĩa yêu nước, chủ nghĩa anh hùng trong thời đại Lý - Trần là “con người vô ngã”. Đó là những con người kiệt xuất, những nhân cách lớn, những trí thức phóng khoáng có trình độ tư duy cao, những anh hùng chống giặc ngoại xâm… Họ đa dạng về nhân cách, về cá tính, về hành trạng, nhưng có một điểm chung tạo thành mẫu người tiêu biểu của thời đại, đó là đem cái tiểu ngã cá nhân, gia đình, làng xã hòa vào cái đại ngã dân tộc, ý thức về Tổ quốc là thiêng liêng, là trên hết. Sang đến thời kỳ mới, “con người quân tử” là kết quả của sự kết hợp giữa tinh thần dân tộc Đại Việt với sự khúc xạ tư tưởng Nho gia Trung Hoa, sự kết hợp giữa con người chức năng với con người cộng đồng mà chủ nghĩa yêu nước là nét cơ bản tạo nên diện mạo tinh thần của nó. Khi lịch sử Việt Nam chuyển sang bước ngoặt mới, những con người mới được hình thành trong cuộc chiến đấu lâu dài giành độc lập dân tộc, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ. Mẫu người đại diện cho thời kỳ này là người anh hùng, người chiến sĩ, là “Anh lính cụ Hồ” và hiện thân tiêu biểu nhất của nhân cách văn hóa này chính là Hồ Chí Minh. 4. Các nghiên cứu từ góc độ liên ngành khoa học xã hội Nhân cách với những yếu tố và thành phần trong cấu trúc của nó vừa được tâm lý học nghiên cứu nhưng đồng thời cũng được đo đạc bằng các chỉ số và các phương pháp thực nghiệm theo các phương pháp của xã hội học. Với thế mạnh là định lượng được bằng các chỉ số rõ ràng hiện nay, các công trình nghiên cứu, nhất là các đề tài cấp nhà nước về vấn đề nhân cách, đã chủ yếu áp dụng các phương pháp liên ngành tâm lý học, xã hội học để nghiên cứu nhân cách của từng nhóm đối tượng cụ thể như sinh viên, học 5 sinh, công nhân,... từ đó có những kết luận chung cho nhân cách con người Việt Nam. Những công trình nghiên cứu khoa học công nghệ cấp nhà nước về nhân cách con người Việt Nam đã được thực hiện có thể kể đến là Chương trình Chương trình Về các chương trình này xem thêm bài viết của Vũ Thị Minh Chi in trong cuốn sách do Phạm Minh Hạc, Lê Đức Phúc chủ biên, 2004. Trong đó, đáng chú ý là đề tài thuộc chương trình khoa học cấp nhà nước đã áp dụng phương pháp đo đạc tâm lý NEO PIR có sửa chữa và bổ sung cho phù hợp với thực tế Việt Nam để điều tra, đo đạc những đặc điểm giá trị nhân cách của một số tầng lớp người Việt Nam hiện nay thể hiện qua cuốn sách Nghiên cứu giá trị nhân cách theo phương pháp NEO PI-R cải biên do Phạm Minh Hạc chủ biên 2007. Công trình này mô tả kết quả đo đạc điều tra nhân cách của một khối lượng lớn số mẫu đại diện cho các tầng lớp người Việt Nam học sinh, sinh viên, nông dân, công nhân, giáo viên, trí thức, doanh nhân và một số điển hình thành đạt đã tạo cơ sở rút ra những nhận định chung về mặt mạnh, mặt yếu của người Việt Nam hiện nay. Sử dụng phương pháp định lượng mới nhất trên thế giới NEO PI-R để đo đạc nhân cách con người Việt Nam, như chính tác giả khẳng định, có nhiều ưu thế nhất định nhưng vẫn không tránh khỏi “một số điểm bất cập về mặt phương pháp tiếp cận và triển khai nghiên cứu” bởi “có nhiều khía cạnh và chiều sâu của hiện thực mà hệ phương pháp định lượng không thể đáp ứng” Phạm Minh Hạc, 2007 54. Hơn nữa, theo tác giả việc cung cấp một bức tranh toàn diện và sâu sắc về bối cảnh hình thành nhân cách, đặc biệt là nhân cách của các nhóm xã hội khác nhau, chỉ ra những quá trình phức tạp và vô • Đã gọi là phong cách, ít ra phong cách ấy cũng xuất phát từ hơn nửa thế kỷ, hoặc hơn nữa, không thể nhìn vào hiện tượng vài mươi năm rồi mất hẳn. Và trong tương lai, phong cách xưa vẫn còn tồn tại, phát triển, khó thay đổi về cốt lõi. • Phong cách của người Sài Gòn so với cả nước không có gì khác lạ. Ở đâu trên nước Việt Nam mà người dân không hiếu khách, trọng nghĩa khinh tài, lanh lẹ, cần cù, nhưng ở Sài Gòn, phong cách ấy thể hiển đậm nét, ở vài khía cạnh nào đó. Phong cách nào phải do trời đất ban cho, nhưng thành hình do hoàn cảnh bắt buộc con người phải thích ứng, hội nhập, bằng không thì dễ bị đào thải. Thích ứng để tồn tại, vươn lên. Hoàn cảnh do sinh hoạt kinh tế, với quy luật riêng. Ai cũng biết, đó là văn minh biển Sài Gòn là hải cảng, ngay từ khi mở nước 300 năm trước, để giao lưu với các nước Đông Nam Á, sau đó là các nước phương Tây. Sài Gòn cũng là nơi nhộn nhịp với văn minh sông nước về phía đồng bằng sông Cửu Long. Đồng thời, Sài Gòn còn là không cảng quốc tế quan trọng. Mà khi đã là vùng cảng, thì luôn luôn có nhiều dịch vụ cần thiết, để thu mua hàng hóa, phân phối hàng hóa… đời sống tương đối ddễ dàng hơn so với nông dân vùng xa, vùng sâu. Thành phố cảng phải có hạ tầng cơ sở cần thiết như nhà ở, đường xá, cống rãnh, bệnh viện, trường học, ăn uống, giải trí … Một yếu tố quan trọng phải được nhắc đến, đó là trên đường mở nước, từ những làng mạc khép kín với lũy tre, làng xóm lần hồi mở rộng ra, chỉ còn ranh giới mơ hồ về quản lý hành chính. Người đã bỏ làng quê không bị ràng buộc chặt chẽ về luân lý phong kiến, thể diện gia tộc. Với phố cổ Hội An thời Chúa Nguyễn, mặc nhiên vua chúa phải ban hành cho phía Nam một qui chế dễ dãi. Quá khứ người tù đày, thường phạm bắt buộc phải đi khẩn hoang vẫn còn trong tiềm thức. Đi xa quê hương, nhưng vẫn gắn bó với sông Mã, sông Hồng, non sông liền một dải, chung một lịch sử, một văn hóa, cụ thể là về phong tục vẫn giữ cốt lõi, qua những lễ hội, văn hóa, văn học … Người Sài Gòn cũng ưa nghe tin tức, hay còn gọi là tìm lượng thông tin, bởi vậy báo chí là là món ăn cần thiết. Họ đọc báo để tìm hiểu tình hình chung, đặc biệt là tin tức liên quan đến công việc làm ăn hàng ngày của mình. Thiếu lượng thông tin, hóa ra lạc hậu, thất bại trong việc làm ăn, vì tình hình luôn biến động từng giờ, từng phút. Và cũng vì ngành này liên quan đến ngành khác, người ta phải đọc báo để kiểm tra cho đầy đủ. Ngồi quán cà phê đọc báo, chờ bạn bè, ai không đọc báo thì lắng nghe người đã đọc tóm lược giùm. Ta không lấy làm lạ khi thấy báo bán chạy, nhất là báo Sài Gòn giải phóng, cần thiết để hiểu đường lối cho mọi công dân. Báo Công An thành phố Hồ Chí Minh bán chạy lạ thường, hợp với khẩu vị của nhiều giới tin xác thực, đọc lên thấy vui. Lại còn biết được thủ đoạn gian manh để đề phòng. Đọc báo để giải trí, xem quảng cáo xe cộ, nhà đất… ngồi không cũng vô ích. Giao thiệp với bạn bè, tìm bạn mới, trao đổi nhau số điện thoại, danh thiếp. Ăn uống lặt vặt, ai trả tiền cũng được, người tuy khác ngành nghề nhưng biết đâu sẽ giúp đỡ mình chuyện gì đó. Làm quen với anh phu xích lô, cũng là một dịp huống gì với một thương gia. Người đang thất nghiệp cũng có thể giúp đỡ ta khi có dịp. Làm dịch vụ mua bán lớn nhỏ cần sự sòng phẳng. Làm ăn vui vẻ, bất chấp đối tác của mình có quá khứ như thế nào, miễn là giữ chữ tín. Ai gặp khó khăn, có thể thất tín, nhưng phải khiêm tốn xin lỗi. Giận hờn để làm lành, với một tiệc nhỏ rồi bỏ qua, nhưng theo luật giang hồ là “bất quá tam”, nghĩa là đến lần thứ ba thì không khoan dung được. Hào hiệp, nghĩ rằng người đến Sài Gòn đa số là kẻ sa cơ thất thế, vì vậy mà giúp đỡ tận tình, nhưng đừng hiểu lầm đó là ngây thơ, khờ khạo. Là vùng ít thiên tai, bão lụt nên dễ sống. Có nhiều dịch vụ linh tinh, nhờ thế người nghèo có thể sống được, thậm chí, nếu chịu khó thì cũng có thể khá lên được sau vài tháng. “Tiến thì về nội, thôi thì về ngoại”, còn hậu phương thì khá vững, đó là bà con, họ hàng bên vợ, là bạn bè chí cốt ở đồng bằng hoặc miền Đông. Các Chị ở Sài Gòn nói riêng và Nam Bộ nói chung khá linh hoạt, giỏi làm kinh tế, nhất là trong nghề tiểu thương, tảo tần nuôi chồng con, hiếu đễ với cha mẹ. Ngoài ra còn có thói quen cho vay tiền bạc góp, làm ăn nhờ tiền vay này, “làm bữa nào xào bữa ấy”. Ta thấy suốt ngày, thậm chí đến 8 giờ khuya vẫn còn có người đi chợ mua rau cải, gạo cá. Ham thích du lịch, nhất là đi chùa chiền, miếu mạo theo sự đồn đại của bạn bè. Tư tưởng đa thần, cái gì cũng theo, cũng tin, để cầu mong phước đức kinh tế thị trường quả là sự rủi may, cho nên giàu thì không dám khinh lờn thần thánh, nghèo thì khấn vái để được gặp may mắn. Nét tích cực nhất của người Sài Gòn là làm điều từ thiện, theo cảm tính, dễ thương người. Luôn giúp người khuyết tật, nạn nhân bão lụt, thiên tai, theo quan niệm “không ai giàu ba họ, không ai khó ba đời”. Hiện nay, những phong cách trên của người Sài Gòn vẫn còn thể hiện khá rõ. Mặc dầu lúc giao thời với kinh tế thị trường, một số người trẻ tuổi có những biểu hiện nông nổi, nhưng quá 50 tuổi, ai cũng trở về nguồn với kỷ niệm, với tâm linh. Sơn Nam Trích trong “Tâm lý người Việt Nam nhìn từ nhiều góc độ”

tâm lý người việt nam nhìn từ nhiều góc độ